Przegląd nowości

„Król Ubu”, czyli operowy palimpsest (5)

Szczegóły

Opublikowano: piątek, 02, kwiecień 2021 10:00

Ubica natomiast stanowi błazeńską odmianę Lady Macbeth, inspirującą i podpuszczającą swego męża do królobójstwa i przywłaszczenia sobie tronu. Oryginalnym pomysłem librecistów jest wprowadzenie dwugłowego, syjamskiego cara moskiewskiego, którego partię wykonuje dwóch basów unisono, a będącego dosłownym ucieleśnieniem dwugłowego orła z herbu Romanowów. W wizji przywołanego Topora ukoronowanego na dodatek tulskim samowarem jako emblematem ze stereotypowych wyobrażeń o Rosji.

Do pewnego stopnia zalążkiem tej opery-buffa jest scena w aptece z II aktu pierwszej opery Pendereckiego – Diabłów z Loudun – z występującymi w niej dwiema komicznymi postaciami: aptekarza Adama i chirurga Manouryego. W prowadzeniu ich głosów występują charakterystyczne środki parodystyczne: onomatopeiczne dźwięki, skandowanie, śmiech. Pojawia się nawet to samo słowo „Schade”.

Wychodząc naprzeciw literackiemu pierwowzorowi, opartemu na efekcie przedrzeźniania, kompozytor nadał swej partyturze charakter persyflażowy. Posiada ona cechy palimpsestu, albowiem pod powierzchnią tematyczną i brzmieniową dzieła kryje się siatka odniesień do utworów innych kompozytorów i historycznych stylów muzycznych, przywoływanych wszakże nie w formie bezpośrednich zapożyczeń czy cytatów2, lecz właściwych im rozwiązań z zakresu melodyki, harmoniki czy instrumentacji. Stąd nieustanne wrażenie déjà entendu, a więc czegoś już słyszanego. A to w pierwszej scenie pomiędzy Ubu i Ubicą przemknie orkiestrowy pasaż przywodzący na myśl verdiowskiego Falstaffa, a to otwierający drugi akt zaledwie zarysowujący się zwrot melodyczny z chaplinowskiej Titiny, powracający jeszcze kilkakrotnie w dalszym jego ciągu.

• « poprz.
• nast. »