Przegląd nowości

„Król Ubu”, czyli operowy palimpsest (5)

Szczegóły

Opublikowano: piątek, 02, kwiecień 2021 10:00

Na jego potrzeby kompozytor wespół z Jerzym Jarockim sporządził libretto, ale wciąż pojawiały się wątpliwości, czy w czasach ograniczonej suwerenności Polski, a później stanu wojennego, stosownym jest pisać dla zagranicy operę, rozgrywającą się według określenia autora literackiego pierwowzoru „w Polsce, czyli nigdzie” i mogącej sprawiać wrażenie szydzenia z narodowych świętości1?

Po prawdzie jednak Polska ta jest równie umowna jak z „Życia snem” Pedro Calderona de la Barca. Gdy w końcu dzieło powstało i doszło do jego prapremiery, rodzinny kraj kompozytora odzyskał już pełne samostanowienie, a jego nowe dzieło zyskało bardziej uniwersalny wydźwięk i odniesienia, sprawiające, że można je było odczytywać jako dziejące się „w Polsce, czyli wszędzie”, zwłaszcza że oryginalną dla niego scenerię wymyślił Roland Topor.

Jako się rzekło, współautorem libretta był Jerzy Jarocki, wielokrotnie wystawiający dramaty Witolda Gombrowicza, który z kolei prawdopodobnie inspirował się utworami Alfreda Jarryego. W Ślubie wyraźnym nawiązaniem do twórczości tamtego i obalenia przez Ubu króla Wacława poprzez nadepnięcie na jego monarszą stopę, wydaje się być dokonane z poduszczenia Pijaka zdetronizowanie przez Henryka królewskiego ojca poprzez jego „dutknięcie palicem”. Z kolei w poprzedzającej zamach scenie gargantuicznej uczty, w libretcie za Marco Ferrerim określonej jako „Wielkie żarcie” tout court, serwowane dania, w tym „kalafiory na grównie” (w operze „kupry nadziewane grównem”) kojarzyć się mogą z zupą z „koński kiszki i kociej szczyny”, oferowanej przez Królową-Matkę synowi i jego przyjacielowi w tejże sztuce Gombrowicza, który prawdopodobnie również fundamentalny pomysł przeobrażenia rodziców-karczmarzy w karnawałowych króli zapożyczył z Ubu Jarryego.

• « poprz.
• nast. »