Przegląd nowości

Wampuka czyli Rzecz o parodii w operze

Szczegóły

Opublikowano: niedziela, 05, maj 2019 13:20

Nie mniej dziwaczna od fabuły jest muzyka, zawierająca, podobnie jak poprzednio omówiony utwór, pseudowłoski, tym razem duet Morto! Morto! Infamio! Infamio! Morto!, oraz wspomnianą już parafrazę meyerbeerowskiego chorału, tym bardziej obrazoburczą, iż wykonywaną falsetem (w oryginale jest to partia przeznaczona na bas). Natomiast temat arii Orfeusza J’ai perdu mon Euridice z opery Glucka przywołany zostaje w jednym z największych dokonań mistrza paryskiej operetki – Orfeuszu w piekle – gdzie tytułowy bohater intonuje go wkraczając z Losem na Olimp, co podjęte zostaje w groteskowym przetworzeniu przez chór, stanowiąc wprowadzenie do finału I aktu. Również rozgrywający się w środowisku artystów-śpiewaków akt Antonii z Opowieści Hoffmanna uzasadniał nadanie mu, zwłaszcza w ansamblach, niektórych cech stylistycznych, zaczerpniętych z oper Berlioza i Gounoda (sekwencyjne wznoszenie się linii melodycznej w połączeniu z efektem crescenda). Skądinąd bohater tego dzieła był nie tylko pisarzem, ale i piszącym pod pseudonimem Johanna Kreislera kompozytorem operowym, autorem preromantycznej Rusałki, ale nie ma tu najmniejszych aluzji do jego twórczości muzycznej. Pierwiastki parodystyczne pojawiły się ponownie w trzyaktowym Trafionym oku (l’Oeil crevé) wspominanego już Hervégo, utworze określonym gatunkowo jako „szaleństwo muzyczne”, a wystawionym po raz pierwszy w 12 października 1867 w paryskich Folies-Dramatiques. Pure nonsensowa akcja ogniskuje się wokół zawodów łuczniczych, w trakcie których leśniczy Alexandrivore przypadkiem postrzelił w oko córkę markiza, wskutek czego wtrącony zostaje do zamkowych lochów, lecz jego ukochana Dindonette w cudowny sposób uzdrawia ranną dziewczynę, dzięki czemu dla wszystkich rzecz cała kończy się szczęśliwie. Tak ułożona fabuła staje się okazją do wplecenia przez kompozytora efektownych parafraz muzycznych m.in. chóru strzelców z Wolnego strzelca Webera oraz Miserere z Trubadura Verdiego, kiedy Dindonette przybywa pod wieżę, w której przetrzymywany jest Alexandrivore. Jeszcze bardziej prześmiewcza wobec konwencji operowych była kolejna operetka tego autora (tak jak poprzednio występującego w podwójnej roli: kompozytora i librecisty) – Chilperyk (Chilpéric, prapremiera 24 października 1868). Zaczyna się niczym Norma Belliniego-Romaniego w świętym gaju druidów, gdzie kapłan ścina złotym sierpem jemiołę z czczonego dębu, wznosząc przy tym inwokację z towarzyszeniem chóru O! Prétres d’Esus. Gdy przybywa tytułowy Chilperyk (król Franków z dynastii Merowingów), wykonuje wejściową Pieśń o szynce (Chanson du jambon), raz po raz dobywając dwukreślne „c”, co płoszy dosiadanego przezeń konia. Choć występujący bohaterowie są  autentycznymi postaciami historycznymi, to ich losy ukazane zostały z całkowitą dezynwolturą. O ile w rzeczywistości rozgrywki pomiędzy bratową tytułowego Chilperyka – Brunhildą – będącą równocześnie siostrą jego żony – Galswinty – oraz królewską kochanką Fredegondą posiadały tragiczny rys i krwawy obrót, to u Hervégo poprzestaje się wyłącznie na komicznym dybaniu całego dworu na spokój pary królewskich nowożeńców podczas ich nocy poślubnej, co dostarczyło Witoldowi Gombrowiczowi pomysłu dla rozegrania paralelnej sceny w jego Iwonie, księżniczce Burgunda. Jeszcze tego samego roku, w okresie bożonarodzeniowo-sylwestrowym, ta pomyślana jako parodia operetka stała się obiektem podobnych zabiegów, dostarczając inspiracji dla granych w modnych wówczas café-concerts przeróbek: Chilméric w Eldorado oraz Chilpéricholle w Alcazarze, co w ostatnim przypadku stanowiło aluzję do równie popularnej w tamtym sezonie operetki Offenbacha Pericholle. Z kolei twórca operetki londyńskiej – Arthur Sullivan – początek swych Gondolierów (1889) dowcipnie ukształtował na podobieństwo introduzione, rozbudowanego ogniwa ekspozycyjnego z włoskich oper dziewiętnastowiecznych, złożonego zazwyczaj z wprowadzającego chóru oraz prezentacji głównych postaci, najczęściej w formie krótkich ustępów solowych. 

• « poprz.
• nast. »