Przegląd nowości

Premiera „Eugeniusza Oniegina” w Teatrze Wielkim w Łodzi

Szczegóły

Opublikowano: piątek, 28, październik 2016 17:17

Związki te, pozornie niezauważalne, są jak ogniwa, które podtrzymują jedność lirycznej atmosfery, jaka panuje w operze Czajkowskiego. Centralną sceną dla portretu Tatiany jest scena pisania listu. Scena ta wydaje się chwilowym zatrzymaniem akcji opery, służy jednak prezentacji duchowej przemiany Tatiany, i w tym sensie jest sceną dynamiczną. Scena pisania listu jest intymną, kameralną formą pokazującą przeżycia bohaterki, która uświadamia sobie swoje uczucia do Oniegina idecyduje się je wyznać. Scena-monolog jest podzielona na cztery epizody, w których ciągle zmienia się i rozwija muzyczny portret Tatiany. W pierwszej części bohaterka w zdecydowanej deklaracji, która oparta jest na energicznej, pełnej porywu melodii, przyznaje, że gotowa jest wyznać prawdę i dać się ponieść własnym pragnieniom (od słów: Пускай погибну я / Niech zginę). Cała scena listu posuwa się zrywami, trwającymi dłużej lub krócej przypływami i odpływami przeżyć wewnętrznych. Wyraża się to w zmianach charakteru melodyki – od kantylenowej do deklamacyjnej – występowaniu fragmentów recytatywnych, a także oddzielających fragmentów instrumentalnych. Drugim takim zrywem jest epizod, w którym Tatiana zaczyna pisać do Oniegina (od słów: Я к вам пишу, чего же боле? / Piszę do Pana – trzebaż więcej?), co przechodzi w pełne szczerych słów miłosne wyznanie w epizodzie trzecim (od słów: Другой!.. Нет, никому на свете nе отдала бы сердца я! / Inny!... Nie, nigdy! Dla miłości ta jedna tylko jest ostoja!). Początkowo Tatiana obawia się śmieszności, nie jest pewna, czy dobrze dobiera słowa, boi się wyrazić swoje uczucia, co wyraża się w muzyce za pomocą urywanych fraz wokalnych, przerywanych znaczącymi pauzami. Nie ma tu jeszcze miejsca na rozlewną kantylenę. Za to w czwartym epizodzie pojawia się temat oparty na szerokiej kantylenowej melodii, który otwiera ostatnią część monologu Tatiany. W melodii pobrzmiewa jakby emocjonalna apostrofa do Oniegina – adresata listu; muzyka wyraża stan bohaterki, która wreszcie wydaje się być pozbawiona wątpliwości, jest pewna swojego uczucia oraz tego, że gotowa jest wyznać je Onieginowi (od słów: Кто ты, мой ангел ли хранитель / Kim jesteś? Czy aniołem stróżem).

Zupełnie różny od tego portretu jest muzyczny obraz Tatiany w akcie trzecim, gdzie bohaterka ukazana jest już jako żona Gremina. Wokalne frazy śpiewane przez bohaterkę wydają się bardziej powściągliwe, wyważone, spokojne lub nawet chłodne, jakby koncentrowały emocjonalną zawartość w środku. Ciekawe, że w momencie, gdy Tatiana zostaje ponownie przedstawiona Onieginowi, tym razem już jako dojrzała kobieta, w orkiestrze powraca muzyczny temat ze sceny pisania listu, przywołujący tym samym atmosferę minionych wydarzeń. Portret Tatiany znów ulega zmianie. Czajkowski musiał oddać w partii Tatiany wewnętrzną walkę bohaterki, która przyznaje, że nadal kocha Oniegina, ale dylemat rozstrzyga małżeńska przysięga, którą złożyła innemu mężczyźnie. Czajkowski cytuje znów temat Tatiany z pierwszego aktu, który spaja koncepcję tej postaci: Tatiana, mimo że osobowościowo jest już zupełnie odmieniona, dzięki powracającej melodii staje się na chwilę tą samą kobietą, która wcześniej zdecydowała się pierwsza wyznać miłość Onieginowi.

Operowy portret Oniegina stanowi przeciwny wektor w stosunku to portretu Tatiany. Ewolucja Tatiany przebiega od gwałtownego, emocjonalnie nasyconego sposobu muzycznego portretowania, ku wyciszeniu i łagodnej kulminacji. Portret Oniegina jest antytezą: na początku opery kompozytor prezentuje bohatera jako człowieka zdystansowanego, zrównoważonego, nawet chłodnego; w ostatnim zaś obrazie opery następuje zdecydowany przełom.

• « poprz.
• nast. »