Przegląd nowości

Matka poprzez wieki łzy wylewająca… (Misteria-Paschalia 2023 - 1)

• 

Szczegóły

Opublikowano: czwartek, 13, kwiecień 2023 16:17

Dla mnie najbardziej przejmującym wyobrażeniem Matki Jezusa podług krzyża stojącej i łzy wylewającej pozostaje Susanna Colussi, matka Pier Paolo Pasoliniego, ucieleśniająca tę postać w jego Ewangelii wg Mateusza. W przeciwieństwie do większości tradycyjnych ujęć, w których jest ona przedstawiana w zatrzymanej, wieczystej młodości (czyżby atrybut przypisywanego jej dziewictwa?), w tym przypadku okazuje się staruszką, dla której utrata dziecka pozostaje również biologicznie nieodwracalną tragedią.

 

 

Na inaugurację 4 kwietnia tegorocznych, jubileuszowych Misteriów-Paschaliów, organizowanych po raz dwudziesty, wybrano właśnie muzyczne opracowania tej sytuacji, przywołanej w średniowiecznej sekwencji Stabat Mater, przypisywanej franciszkaninowi Jacopone da Todi. Ten przekrojowy program przygotował i przedstawił francuski zespół muzyki dawnej le Poème Harmonique, kierowany przez Vincenta Dumestre'a.

 

 

Punktem wyjścia stały się neapolitańskie procesje w piątek poprzedzający Wielki Tydzień, wpisujące się w wielkopostne obrzędy drogi krzyżowej, a zarazem antycypujące cierpienia Maryi. Z prezbiterium zatem dobiegło anonimowe Stabat Mater wykonane a cappella. Następnie przy dźwiękach Tarantelli wokaliści oraz instrumentaliści przeszli główną nawą pod chór, gdzie przygotowano dla nich estradę. Pozostano przy tym w kręgu muzyki neapolitańskiej, skoro stamtąd zabrzmiało Concerto f-moll nr 1 Francesco Durantego ze szczególnie wyróżniającym się ogniwem czwartym, określonym jako Amoroso, z solową partią skrzypiec w wykonaniu Fionny-Émilie Poupard. 

Z chóru Serge Goubioud, dysponujący typowo francuską odmianą głosu haute-contre, i baryton Emmanuel Vistorky wykonali kolejne neapolitańskie Stabat Mater. Koronę zaprezentowanych odmian sekwencji stanowiła kompozycja Jana Chrzciciela Pergolesiego, skądinąd ucznia Durantego. Prawdopodobnie operowy rodzaj ekspresji tego dzieła sprawił, że niezmiennie pozostawał on w repertuarze do czasów współczesnych.

 

 

Zapoczątkował też we włoskiej muzyce sakralnej obyczaj przebierania jej w operowy kostium. Kontynuację tej praktyki stanowić będą Stabat Mater Gioacchino Rossiniego i Requiem Giuseppe Verdiego. Tym razem, niczym późniejsze Requiem Mozarta, utwór Pergolesiego pisany w przededniu przedwczesnej śmierci w wieku 26 lat, składa się z arii i duetów przeznaczonych na sopran i alt, ale pisanych z myślą o kastratach, albowiem w kościołach długo jeszcze obowiązywał zakaz występowania kobiet, które przejęły te partie w dzisiejszych czasach.

 

 

Tak było i na omawianym koncercie. Do mnie szczególnie przemówił bardzo plastycznie i wręcz wokalnie kształtowany akompaniament, jakby podążający za ludzkim oddechem, a zarazem wyznaczający muzyczną retorykę za pomocą kontrastów agogicznych (na przykład w ustępie O quam tristis et afflicta), czy też dostarczający dramatycznego podkładu dla głosów śpiewaczek (Fac ut portem Christi mortem).

Rachel Redmond i Victoire Bunel potrafiły zachwycić subtelną artykulacją w otwierającym Stabat Mater dolorosa i w Quis est homo, a także wzajemnym dopełnianiem się (wspomniane O quam tristis). Pierwsza ze swej strony ritardandami i ściszaniem głosu (Vidit suum dulcem natum), choć przy większym natężeniu dynamicznym jego tembr przybierał mniej korzystne zabarwienie. W przypadku altu odznaczał się on znaczną giętkością, ale w górze skali brzmiał nieco ostro, a i melizmaty zdawały się nieco przyciężkie.

 

 

Muszę przyznać, że żywię sentyment do dawniejszego angażowania śpiewaczek o doświadczeniu w repertuarze belcantowym, dysponujących aparatami wokalnymi o szerszym wolumenie i potrafiących dobarwiać brzmienie alikwotami.

 

Wywierały też na mnie wrażenie opracowania przydające dziełu bardziej monumentalnych znamion (Giovanniego Paisiella, autora pierwszego Cyrulika sewilskiego, zwiększającego skład orkiestry, oraz Josepha Eyblera, wprowadzającego chór i przekazującego mu niektóre numery). Na koniec zauważę, iż jednym z bardziej popularnych wyobrażeń związanych z Wielkim Tygodniem jest Jezus w ciemnicy. Z kolei koncert zdawał się tworzyć wizję Maryi w zimnicy, a to ze względu na niską temperaturę panującą w kościele św. Katarzyny, w którym miała miejsce inauguracja tegorocznych Misteriów-Paschaliów.

                                                                                       Lesław Czapliński