Przegląd nowości

Sztuczne fiołki w baletowym wydaniu

• 

Szczegóły

Opublikowano: poniedziałek, 13, czerwiec 2022 22:12

Sztuczne fiołki to klasyczne przedstawienia malarskie zaopatrzone w humorystyczne dialogi. Do ich formuły zdaje się nawiązywać najnowsze widowisko baletowe Opery Śląskiej Pictures of Poland. Jechałem na nie z pewnymi obawami, że będzie to panorama polskich dziejów na podobieństwo niegdysiejszej wizualizacji Polskiego requiem Krzysztofa Pendereckiego z okazji jego 60 urodzin, dokonana przez Ryszarda Peryta i składająca się z bogoojczyźnianych, naiwnych żywych obrazów, z Jadwigą Gadulanką jako Gaździną ludźmierską i Jadwigą Rappe z przytroczonymi huzarskimi skrzydłami.

 

 

W kolejnej inicjatywie choreograficznej Artura Żemełki przyjęto na szczęście inną formułę, w znacznej mierze ogniskując akcję wokół słynnych wyobrażeń malarskich, wyświetlanych w tle i dookreślających w znacznej mierze afabularne układy taneczne.

 

 

A więc Stańczyk Jana Matejki, Szał uniesień Władysława Podkowińskiego (szkoda że nie przywołano autentycznego sztucznego fiołka jakim była wersja z Piwnicy pod Baranami z Haliną Wyrodek „ujeżdżającą“ Jacka Wójcickiego), seria portretów Stanisława Ignacego Witkiewicza oraz kompozycji Katarzyny Kobro i Władysława Strzemińskiego, towarzyszących ich pas de deux. Być może jeszcze Chłopiec na rowerze wyjechał z ambalaży Tadeusza Kantora?

Poza tym są to luźne odniesienia historyczne (wszystko zaczyna się od rozpalonych wici i batalii z teutonem pod postacią tancerza w czarnych spodenkach i z czarnym krzyżem na białym podkoszulku), przywoływane za sprawą projekcji archiwalnych ujęć z wojny, październikowego wiecu z udziałem Władysława Gomułki, filmu Macieja Drygasa Usłyszcie mój krzyk, telewizyjnego przemówienia generała Jaruzelskiego ogłaszającego stan wojenny. Dyskretnie pojawiają się postacie historyczne, zakamuflowane za sprawą kostiumów.

 

 

A więc Piłsudski w ni to szynelu, ni sukni w barwach szarej piechoty, z rozcięciem ukazującym gołe nogi, co przydaje mu znamion genderowych. Z kolei w tancerzu w czarnym ażurowym podkoszulku i takiej barwy szortach trudno byłoby domyśleć się młodego Wojtyły, gdyby nie koloratka i raz dłonie złożone do modlitwy.

 

 

Czarne okulary okazują się z kolei atrybutem personifikacji generała. Kilkakrotnie pojawiają się odniesienia do barw narodowych: animacja z białymi i czerwonymi ptakami, tancerka z takimi balonikami w przededniu drugiej wojny, po wybuchu której ulatują one pod sznurownię. Pewne wątpliwości budzić może natomiast przełożenie na język tańca grupy niknącej w komorze gazowej, na co wskazuje ujęcie emblematycznej rampy z Birkenau. Jeśli już zdecydowano się na ten krok, to należało odważyć się na równie mocny środek ekspresji jakim jest nagość. Trykoty czy cielista bielizna tancerzy banalizuje estetycznie sytuację natury ekstremalnej.

Z rodzajem estetycznej banalizacji tragedii mamy do czynienia w ukazaniu desperackiego czynu Ryszarda Siwca, skądinąd od strony czysto formalnej stanowiącego najbardziej interesujące rozwiązanie choreograficzne (Paweł Popielecki). Na koniec soliści i corps de ballet zastygają w malowniczo upozowanym żywym obrazie.

 

 

Jest to właściwie baletowe divertissement, w którym dominuje dance moderne, wzbogacony o figury z tańca klasycznego: piruety, révoltades czyli podskoki z obrotami w powietrzu, sporadycznie entrechat. W pierwowzorze były to jednak popularne tańce, w tym przypadku powtarzają się natomiast podobne układy (niektóre stylizowane na niegdysiejszą formację baletową Sabat, co z podkładem muzycznym, operującym repetytywnym materiałem motywicznym z płyty „Poland" zespołu Tangerine Dream, sprawia, że wkrada się odczucie pewnej monotonii.

 

 

Okazuje się, że nie wkracza się dwukrotnie do zbliżonej formuły. O ile w pełni sprawdziła się ona w przypadku zainspirowanej śląskimi filmami Kazimierza Kutza i muzyką Henryka Mikołaja Góreckiego, Wojciecha Kilara i Aleksandra Tansmana oryginalnej Soli ziemi czarnej, o tyle tym razem pozostawia pewien niedosyt.

                                                                                         Lesław Czapliński

 

PS. Program, opracowany przez Annę Włodarczyk i Wiolettę Sudoł-Sobierajską, wydany został w trzech wersjach językowych: polskiej, angielskiej i ukraińskiej.