Przegląd nowości

Co nieco o „Halce” za granicą (2)

• 

Szczegóły

Opublikowano: czwartek, 11, marzec 2021 08:02

Równie bogate tradycje ma w tym względzie Teatr Bolszoj w Moskwie, gdzie pierwszy raz wystawiono Halkę 20 lutego 1869 roku, reżyserował N.P. Sawicki, dyrygował Jan Szramek. Dekoracje zaprojektowali; G. Bredow i Karl Walc. Przekładu libretta dokonał Nikołaj Iwanowicz Kulikow. Pierwszą Halką na tej scenie była Aleksandra Mieńszykowa, Jontkiem A.S. Rappaport.

 

 

Zaprezentowano 7 przedstawień. W 1898 roku wystawiono dzieło ponownie – premiera 6 września, reżyserował – Anton Iwanowicz Barcał, dyrygował Hipolit Karłowicz Altani. Tę inscenizację utrzymano do 1905 roku. Występowali w niej między innymi Leonid Sobinow – Jontek, Nadieżda Salina – Halka i Iwan Gonczarow – Janusz. 5 listopada 1949 roku ma miejsce kolejna – wysoko oceniona – premiera Halki w reżyserii Borysa Pokrowskiego i scenografią Michaiła Pietrowskiego i Michaiła Sapiegina.

 

 

Dyrygował Kirył Kondraszyn. Inscenizacja do 15 marca 1958 roku osiągnęła liczbę 101 przedstawień, co jest rekordową liczbą spektakli Halki w jednej inscenizacji. Wśród wykonawców: Natalia Sokołowa (Halka), Pavel Lisicijan (Janusz), Gieorgij Nellep (Jontek) oraz Wiera Firsowa (Zofia) i Michaił Sołowiow (Stolnik). Gościnnie pojawiali się w tych spektaklach polscy śpiewacy: Maria Fołtyn, Bogdan Paprocki, Andrzej Hiolski, Edmund Kossowski, Wacław Domieniecki. Gościnnie dyrygowali: Jerzy Semkow i Zdzisław Górzyński.

4 lutego 1870 roku Halka weszła do repertuaru Teatru Maryjskiego w Sankt Petersburgu, dyrygował Edward Naprawnik. Reżyseria była dziełem J. Sietowa, projekty dekoracji przygotowali: W. Jegorow i M. Boczarow.  Partię tytułową śpiewała Julia Płatonowa, Jontka - Fiodor Komissarżewski, Janusza – Iwan Aleksandrowicz Mielnikow, Stolnika – Giennadij Kondratiew.

 

 

Świadkiem sukcesu premiery był Stanisław Moniuszko. Inscenizację utrzymano na afiszu do 1873 roku, w sumie prezentowano ją przez 32 wieczory. W 1914 roku wróciła Halka na scenę Teatru Maryjskiego, reżyserował Nikolaj Bogolubow, dyrygował ponownie Edward Naprawnik. W partii Jontka oklaskiwano legendarnego Leonida Sobinowa. W scenach baletowych wystąpiła słynna balerina Matylda Krzesińska, będąca wówczas w szczytowych latach kariery.

W późniejszych latach oba miasta wielokrotnie wracały do Halki. Petersburg (1882 – Teatr Jegorowa, 1889 – Teatr Nemetiego, 1898 – Teatr Arkadia,1903 – Teatr Letni, 1954 – Studio Operowe Konserwatorium), Moskwa (1896 – Teatr Gajate, 1898 – Teatr Nowy, 1901 – Teatr Akwarium, 1911 – Dom Ludowy, 1914 – Teatr Zimina, z udziałem Ignacego Dygasa w partii Jontka).

 

 

W 1890 roku wystawiono Halkę w Ufie, partię Solnika zaśpiewał wówczas nikomu nieznany siedemnastoletni chórzysta Fiodor Szalapin. Był to operowy debiut śpiewaka, który niebawem stanie się jednym z największych – w dziejach opery – basów. Później trafiła też Halka na sceny: Kujbyszewa (1948), Permu (1950), Ułan-Ude (1950), Jekatierinburga (1953). Wygląda na to, że Rosja stała się krajem, w którym Halka zdobyła sobie największą poza ojczyzną kompozytora popularność i przez lata utrzymywała się w repertuarze operowym.  

Staatsoper w Berlinie pierwszy raz zaprezentowała Halkę 15 listopada 1936 roku przedstawienie przygotowane przez K.H. Strohma – reżyseria i Wilhelma Reinkinga – scenografia. W roli tytułowej oklaskiwano Tianę Lemnitz, partię Jontka śpiewał Marcel Wittrisch, dyrygował Leon Blecha. 18 marca 1953 roku miała miejsce druga premiera Halki w tym teatrze, prowadził ją doświadczoną batutą Mieczysław Mierzejewski.

 

 

Była to pamiętna inscenizacja Leona Schillera, którą podziwiano również w Warszawie oraz Helsinkach – premiera 2 października 1952. Melomani tego ostatniego miasta mogli już podziwiać tę operę w 1936 roku. Czterokrotnie podziwiano Moniuszkowską operę w Wiedniu. Po raz pierwszy 10 września 1892 roku, kiedy wykonały Halkę w polskiej wersji językowej zespoły Opery Lwowskiej, w ramach Międzynarodowej Wystawy Muzyki i Teatru. 

Później, w 1926 roku, w zaprezentowano ją na scenie Volksoper – premiera 29 kwietnia, reżyserował Henryk Kowalski, dyrygował Zdzisław Górzyński, inicjator tej premiery. Kostiumy przywieziono z Opery Warszawskiej. W roli Zofii oklaskiwano wówczas Anny Konetzni.

 

 

Drugi raz pojawiła się Halka w tym samym teatrze w 1965 roku, premierę zrealizowali: Aleksander Bardini – reżyseria, Andrzej Stopka – scenografia, Eugeniusz Papliński – choreografia. Dyrygował Jan Krenz. Czwarty raz wystawiono Halkę z inicjatywy i przy wsparciu Piotra Beczały w wiedeńskim Theater an der Wien – premiera 20 grudnia 2019 roku. Reżyseria Mariusz Treliński, w premierowym przedstawieniu wystąpili: Corinne Winters (Halka), Piotr Beczała (Jontek), Tomasz Konieczny (Janusz). Dyrygował Łukasz Borowicz. Przedstawienie zaprezentowano sześć razy! 

Premiera przygotowana została we współpracy z Teatrem Wielkim – Operą Narodową w Warszawie, gdzie również prezentowano tę inscenizację, która miała tyleż samo zwolenników co przeciwników. Wiele ciepłych słów zabrała Halka wystawiona w 1990 roku z inicjatywy Antoniego Wicherka w Oberhausen – premiera  27 kwietnia.

 

 

Reżyseria była dziełem Fritzdietera Gerhardsa, scenografia – Aloisa Schmiderera. Dyrygował Antoni Wicherek, w głównych partiach wystąpili: Martha Winkelmann (Halka), Dariusz Walendowski i Jerzy Jeszke śpiewali na zmianę partię Jontka. Włosi poznali Halkę już w 1888 w Ferrarze, później odnowili tę znajomość 5 listopada 1905 roku, kiedy opera dotarła do Teatro Lirico w Mediolanie, gdzie wystawiono ją we włoskiej wersji językowej – tłumaczenie Achille Bonoldi. W roli tytułowej wystąpiła lwowska śpiewaczka Irena Bohuss-Hellerowa, dyrygował Rodolfo Ferrari.

Do Anglii Halka dotarła ze sporym opóźnieniem – premiera produkcji University College Opera odbyła się 9 lutego 1961 roku. W roli tytułowej wystąpiła wówczas Jennifer Cox, dyrygował Anthony Addison. Po latach trud prezentowania dzieł Moniuszki wziął na siebie Instytut Kultury Polskiej w Londynie, dzięki któremu w ostatnich latach odbyły się premiery Halki (2014), Strasznego dworu (2015), Hrabiny (2013 ), Parii (2016) oraz Verbum nobile i Flisa (2012).

 

 

Przedstawienia reżyserował najczęściej Feliks Tarnawski, dyrygował Stephen Ellery. 7 lutego 2015 roku dotarła Halka do haitańskiej wioski Cazale na Haiti, było to jednorazowe przedstawienie plenerowe w wykonaniu zespołów Teatru Wielkiego w Poznaniu, wspomaganych przez miejscowe siły. Wystawienie Halki na zagranicznej scenie najczęściej wiązało się z koniecznością tłumaczenia libretta Włodzimierza Wolskiego. 

Dzięki temu mamy wersje libretta w językach: czeskim (1868, przekład Václav Štulc), rosyjskim (1869, przekład Nikolaj Kulikow), włoskim (1905, przekład Giuseppe Achille Bonoldi, pierwszy wykonawca partii Jontka wersji wileńskiej z 1848 roku), francuskim (1957, przekład Freddy Ledain i Marcel Désiron), słoweńskim (1898, przekład Peter Miklavec), tureckim (1978, przekład S. Kalender i H. Ünder), niemieckim (1888 oraz 1935 w przekładzie Felixa Greissle).

 

 

W sierpniu 1912 roku w Krakowie wykonano operę w języku esperanto w tłumaczeniu Antoniego Grabowskiego. – „Pasja, która ogarnęła mnie dla muzyki wielkiego Stanisława Moniuszki, nie jest przypadkowa. W Europie pierwszej połowy XIX wieku przepełnionej żywiołem operowym, będącej pod tak silnym wpływem fenomenu Giuseppe Verdiego pozostajemy oczarowani językiem, który wielki polski mistrz potrafi spersonalizować w tak niezwykły, zdecydowany sposób”. – powiedział Fabio Biondi, po koncertowym wykonaniu opery w Warszawie, który, jak sam twierdzi, odkrył dla siebie wyjątkowego twórcę.

                                                                                Adam Czopek