Przegląd nowości

Polacy w Semperoper

• 

Szczegóły

Opublikowano: sobota, 13, listopad 2021 17:36

Piękny gmach opery w Dreźnie został zbudowany w latach 1838-1841, w miejscu starego teatru dworskiego, według projektów cenionego architekta Gottfrieda Sempera będącego też autorem projektów Burgtheater w Wiedniu i współautorem gmachu Festspielhausu w Bayreuth. Niestety, pierwotny gmach opery spłonął 21 września 1869 roku.

 

 

Zanim to nastąpiło zdążył przejść do historii jako miejsce prapremier Rienziego (1842), Holendra tułacza (1843) oraz Tannhäusera (1845), pierwszych oper Ryszarda Wagnera, który dzięki sukcesom wspomnianych oper zyskał stanowisko kapelmistrza. Odbudowa gmachu trwała blisko dziesięć lat, kierował nią Manfred Semper, syn Gottfrieda. Uroczyste otwarcie nastąpiło 2 lutego 1878 roku premierą Ifigenii na Taurydzie Christopha Willibalda Glucka.

 

 

Niestety, budynek opery znów nie miał szczęścia, bo 13 lutego 1945 roku został zbombardowany i spalony. Ruinę zabezpieczono, ale prace nad odbudową ruszyły dopiero w czerwcu 1977 roku. Głównym projektantem i szefem odbudowy został Wolfgang Hänsch. Ponowne otwarcie gmachu Semperoper nastąpiło w 40 rocznicę nalotu 13 lutego 1985 roku. Na otwarcie odbudowanego teatru wystawiono Wolnego strzelca Karola Marii Webera – powtarzając ostatnie przedstawienie sprzed zburzenia w dniu 31 sierpnia 1944 roku. Było to nieoficjalne otwarcie, dzień później spektaklem Kawalera z różą, Ryszarda Straussa w reżyserii Joachimma Herza, dokonano oficjalnej inauguracji gmachu.

Jakby tego wszystkiego było mało, to w czasie powodzi w 2002 roku gmach ponownie mocno ucierpiał, a szkody oceniono aż na 27 milionów euro. Na szczęście dość szybko uporano się z ich usunięciem. Scena Semperoper dzisiaj zwana Sächsische Staatsoper była miejscem prapremier kilku oper Ryszarda Straussa (m.in. Feuresnot 1901, Salome 1905, Elektra 1909, Kawaler z różą – 1911, Egipska Helena 1928 oraz Arabella 1933).

 

 

Tutaj 29 maja 1901 roku światła scenicznej rampy ujrzał Manru Ignacego Jana Paderewskiego, a 5 marca 1916 roku odbyła się prapremiera Zmarłych oczu Eugena d’Alberta. Przy dyrygenckim pulpicie stawali wielcy kapelmistrzowie na czele z Ernestem von Schuchem, Richardem Straussem, Fritzem Buschem, Karlem Böhmem, Hansem Vonk, Josephem Kleiberthem. Od kilku lat częstym gościem przy dyrygenckim pulpicie jest Christian Thielemann szef Sächsischen Staatskapelle Dresden, która jest zarazem orkiestrą zasiadającą w orkiestronie Semperoper. 

Jedną z pierwszych polskich śpiewaczek która wystąpiła jeszcze na scenie Opery Dworskiej w Dreźnie była Antonina Miklaszewiczówna-Campi-Leonowicz, która decydując się na występy na niemieckich scenach miała już za sobą sukcesy w czeskiej Pradze, gdzie od 1791 roku cieszyła się wielkim uznaniem widzów podziwiających ją w operach Mozarta. Z Pragi w 1801 roku wyjechała do Wiednia, gdzie występowała przez kilkanaście lat.

 

 

Najpierw w Teatrze Schickanedera, później była primadonną opery cesarskiej. W 1818 roku przeniosła się na niemieckie sceny. Zaczęła od Drezna, do którego chętnie kilka razy wracała. Podziwiano ją również w Berlinie, Stuttgarcie oraz  Monachium, gdzie zmarła w 1882 roku. W Dreźnie rozpoczęła legendarną karierę Marcella Sembrich-Kochańska, która zanim została gwiazdą scen: Londynu, Paryża, Madrytu, a przede wszystkim Nowego Jorku i innych amerykańskich miast, najpierw przez rok kontynuowała studia (nad repertuarem) w Berlinie, a następnie w 1878 roku podpisała czteroletni kontrakt z Operą Dworską w Dreźnie, zrywając go po dwóch sezonach.

Debiutowała 23 września 1878 roku jako Łucja w Łucji z Lammermoor Donizettiego. Dwa drezdeńskie sezony zapisały się w jej artystycznym życiorysie sukcesami partii Królowej Nocy w Czarodziejskim flecie Mozarta, Małgorzaty w Hugonotach, Izabelli w Robercie Diable Meyerbeera, Aminy w Lunatyczce Belliniego oraz Violetty w Traviacie Verdiego.

 

 

To one otworzyły młodej śpiewaczce drzwi do wielkiej międzynarodowej kariery. Sembrich mimo, że mieszkała w Dreźnie zaledwie dwa lata pokochała to miasto, w którym wybudowała swój pierwszy dom. Do Drezna po latach sprowadzono jej prochy. Spoczęła obok męża i syna. Niemal bezpośrednio po Marcelli Sembrich pojawiła się w Dreźnie lwowianka Jadwiga Camillowa pierwsze engagement otrzymała w 1893 roku, drugie miała od 1896. Śpiewała m.in. Elzę w Lohengrinie, Leonorę w Trubadurze. W międzyczasie zjechała do Drezna na gościnne wstępy ciesząca się zasłużoną sławą znakomitej śpiewaczki wagnerowskiej  Felicja Kaszowska. 

W Operze Drezdeńskiej rozpoczął 1891 roku karierę tenora Aleksander Bandrowski, który zaczynał występy od niewielkich partii barytonowych we Lwowie. Jednak szczyt swojej kariery przeżył na niemieckich scenach. Praca nad głosem sprawiła, że z barytona przestawiono go na tenora bohaterskiego. Znakomita technika, głos o niespotykanym blasku i fantastycznym brzmieniu oraz świetnie opracowany rozległy repertuar sprawiły, że stał się artystą chętnie angażowanym.

 

 

Dyrekcje oper w Dreźnie, Berlinie, Monachium, Hanowerze prześcigały się w składaniu śpiewakowi propozycji występów. Ignacy Jan Paderewski zaproponował mu zaśpiewanie partii tytułowego Cygana w polskiej premierze swojej opery Manru – Opera Lwowska 8 czerwca 1901. Rok później pojawił się w tej partii na scenie nowojorskiej MET, z której zespołem wystąpił również w Bostonie, Filadelfii i Chicago. Uchodził nie tylko za jednego z najlepszych wykonawców partii Wagnerowskich, ale i za wielkiego znawcę jego twórczości oraz tłumacza na język polski librett wielu dzieł Wagnera.

„W śpiewie jego zdumiewa wszechstronność interpretacji: brawura bohaterskiego tenora łączyła się z subtelnością frazy i z niezrównanym piano i rzadkim u bohaterskich tenorów „messa di voce”. – napisał Józef Reiss w „Polscy śpiewacy i polskie śpiewaczki”. Maria Gembarzewska w 1907 roku Lwów zamienia na Drezno, gdzie na trzy sezony (z niewielką przerwą) zostaje solistką Hoftheater – bo i tak określano Semperoper.

 

 

Tutaj specjalne uznanie przynoszą jej kreacje Racheli, Aidy, Santuzzy w Rycerskości wieśniaczej Mascagniego oraz tytułowa Agrypina w operze G. F. Haendla. Moment wyjazdu do Drezna stał się początkiem jej międzynarodowej kariery. Jednym z etapów kariery, również zapomnianego przez rodaków tenora Mieczysława Saleckiego, ucznia Marii Łubkowskiej, był sezon 1928/29 w Operze Dworskiej w Dreźnie. Angaż otrzymał po głośnym sukcesie w partii Cavaradossiego w Wiedniu. Sukcesy w Dreźnie (Tosca, Gianni Schicchi, Faust), zaowocowały stałym kontraktem w Operze w Brunszwiku.

Okazało się to początkiem jego bogatej w Niemczech kariery, która doprowadziła go do Opery Berlińskiej, skąd w 1932 roku przeniósł się do Opery Rosyjskiej w Paryżu gdzie zaśpiewał między innymi Dymitra w Borysie Godunowie Musorgskiego. Niczym meteor przeleciały przez drezdeńską scenę Maria Janowska i Jadwiga Dębicka, obie zaśpiewały po dwie partie i bezpowrotnie zniknęły. Po II wojnie światowej polskie nazwiska na kilka lat zniknęły z afiszy Opery w Dreźnie.

 

 

Dopiero w 1954 roku pojawił się tutaj gościnnie Wacław Domieniecki jako tytułowy Otello w operze Verdiego. Okrzyknięto go po tym występie „polskim Caruso”. Do początku lat osiemdziesiątych przyjął się system gościnnego występu, jedna partia, dwa, trzy występy. Tak było w przypadku Izabelli Nawe w tym czasie solistki Deutsche Staatsoper w Berlinie, która w sezonie 1973/74 zaśpiewała partię Królowej nocy w Czarodziejskim flecie Mozarta. Później takich występów było znacznie więcej. Henryk Kłosiński w styczniu 1987 roku śpiewał gościnnie partię Otella w operze Verdiego, a Hanna Lisowska Sentę w Holendrze tułaczu Wagnera. W 1996 roku Urszula Kryger śpiewała partię Angeliny w Kopciuszku Rossiniego, a Małgorzata Walewska w 1999 roku Quickly w Falstaffie Verdiego.

Pozostając przy jednej partii wypada wspomnieć o Wierze Baniewicz, która w Semperoper  zaśpiewała pierwszy raz w swojej karierze partię Ulryki w Balu maskowym Verdiego (1994), Agnieszce Zwierko – Eboli w Don Carlosie w 2001 roku oraz Annie Simińskiej – Królowa nocy w Czarodziejskim flecie (marzec 2011) i Julia w Capuletti e i Montecchi Belliniego. Łucja Zarzycka rozpoczęła karierę na tej scenie od partii Barbariny w Weselu Figara Mozarta w 1995 roku później dołożyła rolę Jano w Jenufie Janačka.

 

 

Barbara Zagórzanka była w styczniu 1988 roku wykonawczynią partii sopranowej w Requiem Verdiego. Dłuższe kontakty z tym teatrem rozpoczął w końcówce lat siedemdziesiątych Ryszard Karczykowski, w tym czasie etatowo związany z Teatrem w Dessau. W Dreźnie oklaskiwano go w Czarodziejskim flecie (Tamino), Cosi fan tutte (Ferrando), Eugeniuszu Onieginie (Leński), Falstaffie (Fenton). W 1980 roku w uznaniu kunsztu wokalnego otrzymał zaszczytny tytuł Kammersängera Staatsoper Dresden.

Ledwie przebrzmiały echa sukcesów Ryszarda Karczykowskiego na scenę wkroczył Krzysztof Molęda, tenor liryczny, były solista Teatru Muzycznego w Szczecinie, wcześniej  Warszawskiej Opery Kameralnej, który  jakoś nie mógł zdobyć w kraju uznania dla swojej sztuki. Dopiero w Dreźnie, gdzie był  solistą od 1984 roku, jego kariera nabiera rozpędu. Z wielkim powodzeniem śpiewa cały niemal repertuar przeznaczony na jego gatunek głosu – tenor liryczny.

 

 

Rudolf w Cyganerii Pucciniego, Alfred w Traviacie i Kasjo w Otellu Verdiego. Ponadto Leński w Eugeniuszu Onieginie, Fenton w Falstaffie, Narraboth w Salome Richarda Straussa przynoszą mu uznanie publiczności i miejscowych krytyków. Oczywiście sukcesy w Dreźnie sprawiły, że wzrosło zainteresowanie młodym polskim śpiewakiem co przełożyło się na propozycje występów na innych niemieckich scenach. Kolejny tenor liryczny Arnold Rutkowski  pojawiał się w Semperoper w 2012 roku. Jego domeną na tej scenie stała się partia Don José’go w Carmen Bizeta, której jest od kilku lat niemal etatowym wykonawcą, już zapowiedziano jego występ w tej partii w 2021 roku.

Śpiewał też tutaj kilka razy partię Rudolfa w Cyganerii Pucciniego. Czwartym polskim tenorem na tej scenie był od 1991 roku Tomasz Zagórski, absolwent poznańskiej Akademii Muzycznej, przez lata członek Poznańskich Słowików, chóru Jerzego Stuligrosza. Jego domeną były partie liryczne w Czarodziejskim flecie, Łucji z Lammermoor, Cyruliku sewilskim oraz Falstaffie. Będąc członkiem zespołu Semperoper występował gościnnie w Düsseldorfie, Frankfurcie i Berlinie.

 

 

Od wielu lat stałym gościem jest nasz znakomity baryton Andrzej Dobber występujący z powodzeniem na najbardziej prestiżowych scenach i festiwalach operowych. Od debiutu w 2011 roku śpiewa regularnie kilka partii w każdym sezonie. Szczególnym uznaniem cieszy się Dobber jako Scarpia, okrutny prefekt rzymskiej policji w Tosce, którego partię kreuje niemal w każdym sezonie. Jest również cenionym odtwórcą partii Nabucco, Rigoletta oraz Giorgio Germonta w Traviacie w operach Verdiego, tytułowego Holendra w operze Wagnera.

Na grudzień tego roku zapowiedziano jego występy w Rigoletcie i Nabucco. 30 grudnia 2012 bywalcy Semperoper mogli podziwiać Piotra Beczałę, który obok Ingeborg Schöpf wziął udział w koncercie sylwestrowym, którym dyrygował Christian Thielemann. Panowie ponownie spotkali się w maju 2016 roku podczas serii przedstawień Lohengrina Wagnera, w których Piotr Beczała po raz pierwszy w swojej karierze  zmierzył się – z sukcesem – nie tylko z partią tytułowego bohatera, ale też z muzyką Wagnera. 

 

 

Towarzyszyli mu w tym przedstawieniu Anna Netrebko jako Elza oraz Tomasz Konieczny w partii Telramunda. Sukces jaki wtedy odnieśli sprawił, że obaj panowie zostali zaproszeni na prestiżowy Festiwal Wagnerowski w Bayreuth, gdzie powtórzyli swoje kreacje. Na scenie drezdeńskiej Semperoper można było też zobaczyć Łukasza Koniecznego, brata Tomasza, basa który w sezonie 2017/2018 występował w roli Crespela w Opowieściach Hoffmanna oraz Lodovica w Otellu Verdiego. Pan Tomasz kilka miesięcy po sukcesie Lohengrina zaśpiewał w Semperoper partię Alberyka w Złocie Renu.

Zapowiedziano debiut Andrzeja Filończyka, młodego barytona, który w iście ekspresowym tempie zdobywa kolejne prestiżowe sceny na świecie. W Semperoper zadebiutuje partią tytułowego Don Giovanniego w operze Mozarta. Przez trzy sezony – jak na razie – występowała na tej scenie Aga Mikolaj (Agnieszka Mikołajczyk), jedna z ostatnich uczennic prof. Antoniny Kaweckiej w Akademii Muzycznej w Poznaniu.

 

 

Również w tym mieście na scenie Teatru Wielkiego stawiała pierwsze kroki jako solistka. Jej role na poznańskiej scenie to Micaëla w Carmen Bizeta, Rachela w Żydówce Halévy'ego, Violetta w Traviacie Verdiego, tytułowa Galina w operze Marcela Landowskiego. Po kilku latach los zaprowadził panią Agnieszkę do Monachium, gdzie rozpoczęła się międzynarodowa kariera, która doprowadziła ją na sceny wielu prestiżowych teatrów operowych w Paryżu, Mediolanie, Berlinie, Tokio, Monte Carlo, Dreźnie. W tym ostatnim mieście na scenie słynnej Semperoper debiutowała 12 czerwca 2016 roku jako Donna Elvira w Don Giovannim Mozarta.

Rok później od 19 grudnia śpiewała partię Tatiany w Eugeniuszu Onieginie, a w czerwcu 2018 wróciła do roli mozartowskiej Elviry.

 

  

Polskie dzieła i polskie zespoły

 

O światowej premierze Manru Ignacego Jana Paderewskiego w tym teatrze pisałem na wstępie. Teraz co nieco o innych polskich dziełach i zespołach operowych. W 1952 roku wystawiono w Dreźnie Bunt żaków Tadeusza Szeligowskiego, dyrygował Zdzisław Górzyński. Była to pierwsza zagraniczna premiera tej opery, której prawykonanie miało miejsce 14 lipca 1951 roku w Operze Wrocławskiej. 4 czerwca 1958 roku odbyła się premiera Moniuszkowskiej Halki wystawionej w 100-lecie warszawskiej premiery. Równo trzydzieści lat później drezdeńscy melomani mogli podziwiać Czarną maskę Krzysztofa Pendereckiego w reżyserii Ryszarda Peryta z Ewą Werką w roli Benigny. 

Była to prezentacja w ramach gościnnych występów Teatru Wielkiego w Poznaniu. Oprócz Czarnej maski prezentowano też Requiem Verdiego. Drugi raz poznański Teatr Wielki zaprezentował Czarną maskę w październiku 1991 roku. Częstym gościem opery w Dreźnie były zespoły Opery Wrocławskiej.

 

 

Pierwszy raz wrocławscy artyści zjechali w 1973 roku, zaprezentowali wówczas wieczór baletowy, na który złożyły się Harnasie Karola Szymanowskiego, Wesele w Ojcowie Karola Kurpińskiego i Rzeźby Mistrza Piotra Romualda Twardowskiego. W 1979 roku prezentowano Wesele Figara Mozarta i Halkę, w 1982 roku był Straszny dwór i Harnasie, a w 1986 ponownie Halkę i Antygonę Ryszarda Bukowskiego.

 

 

6 i 7 czerwca 1986 roku, Teatr Wielki w Warszawie, w ramach Dni Kultury Polskiej, zaprezentował najpierw przedstawienie Strasznego dworu w reżyserii Marka Weiss-Grzesińskiego, z obsadą w której znaleźli się m.in. Teresa Krajewska (Hanna), Elżbieta Pańko (Jadwiga), Krystyna Szostek-Radkowa (Cześnikowa), Andrzej Hiolski (Miecznik). Nazajutrz warszawscy artyści wystawili Złotego Kogucika Rimskiego-Korsakowa, w reżyserii Laco Adamika. Obsadę stanowili; Zdzisława Donat (Szemachańska Królowa), Marek Wojciechowski (Król Dodon), Pola Lipińska (Amelfa), Ryszard Cieśla (Afron) oraz Piotr Wnukowski (Gwidon). W obu przypadkach dyrygował Robert Satanowski. 

                                                                                              Adam Czopek