Przegląd nowości
Mozart i jego konkurenci z wiedeńskiej konfraterni muzycznej (Misteria-Paschalia 2023 - 3)
- Szczegóły
- Opublikowano: piątek, 14, kwiecień 2023 21:39
Alleluja w formie ronda wieńczy Mozartowski Koncert na głos czyli Motet Exultate jubilate. Z uwagi że solistą nie był sopranowy dyszkantysta, lecz baryton, a zatem ten najbardziej odpowiadający nastrojowi Wielkanocy utwór Mozartowski nie zabrzmiał na zakończenie tegorocznych Misteriów-Paschaliów 9 kwietnia.
Za to wysłuchaliśmy arii operowych i koncertowych tego kompozytora oraz innych twórców związanych z Wiedniem tamtej epoki: Josepha Haydna, Giuseppe Sartiego, Vicente Martina y Solera i Antonia Salieriego. Jeśli twierdzi się niekiedy, że pierwsze wrażenie o wszystkim przesądza, to wykonanie przez Benjamina Appla i les Talents Lyriques pod dyrekcją Christophe'a Rousseta arii Guglielma Rivolgete a lui lo sguardo z Così fan tutte KV 588 rzeczywiście nie najlepiej usposabiało do ich występu.
Nie dość, że to aria alternatywna względem bardziej wymagającej wokalnie, libertyńskiej Non siate ritratti, w której bohater zachwala powaby męskiej urody, to nieco spłaszczone brzmienie orkiestry przykrywało głos solisty, wydający się niezbyt nośnym i giętkim. Ale już w następnej Mentre ti lascio, oh figlia KV 513, typu di bravura, artysta „zrehabilitował się” kształtowaniem frazy opartej na kantylenie w wolnej części oraz artykulacją dyskretnych wokaliz w szybszej, jak widać lepiej odpowiadających lirycznej naturze jego głosu.
We frywolnym un Bacio di mano KV 541, do słów własnych kompozytora, wtajemniczającego naiwnego kandydata na przyszłego męża w fortele, do których powinien się uciec, jeśli nie chce stać się pośmiewiskiem, Appl potrafił głosem wydobyć humorystyczne odcienie tekstu, stosując mezza voce, a we współpracy z dyrygentem plastycznie kształtując tempo, wprowadzając jego zwalnianie, a nawet zamieranie.
Z kolei w arii „gniewu” Hrabiego Almavivy Vedrò mentr'io sospiro z Wesela Figara KV 492 mamy do czynienia ze spełnieniem zapowiedzi sytuacji z poprzedniego utworu, a więc męża zdradzającego, ale i wietrzącego wokół wiarołomstwo, co znajduje wyraz w jej dramatycznym przebiegu. W tym samym roku, co Wesele Figara, prapremierę miała opera Vicente Martina y Solera Rzadka rzecz, odnosząc o wiele większy sukces, a Mozart nie bez ironii zacytował temat jednej z jej arii w scenie uczty w swoim Don Giovannim. Aliści nie ten ustęp, lecz recytatyw i arię Vo' dall'infami viscere zaśpiewał Benjamin Appl.
Reprezentuje ona typ da capo, polegający na powtórzeniu pierwszej części i jak poprzednią przepełniają ją złe emocje. O wiele spokojniejsza i bardziej konwencjonalna jest także przywołana przez Mozarta z tej samej okazji aria Come un agnello z opery Gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta Giuseppe Sartiego. Za rywala, a za sprawą Puszkina, Rimskiego-Korsakowa, Shaffera i Formana i za zabójcę Mozarta uchodził Antonio Salieri, ale po śmierci ojca to u niego właśnie uczył się kompozytorskiego rzemiosła syn rzekomej ofiary - Franz Xaver.
Jak przystało na oratorium Męczeństwo Pana maszego Jezusa Chrystusa Salieriego, aria z niego Torbido mar che freme odznacza się przeciwstawieniem partii wokalnej orkiestrowej. Równorzędną zaś postacią był Joseph Haydn, choć opera nie zajmowała najważniejszego miejsca w jego dorobku. W arii z Chi spira e non spera z Duszy filozofa Hob. XXVIII:13 śpiewak odwołał się do bardzo subtelnych środków, momentami nieomal nucąc, a także sięgając do artykulacji falsetowej.
Z Haydnem do pewnego stopnia łączy się wykonana przez les Talents Lyriques pod dyrekcją Christophe'a Rousseta XXXVI symfonia C-dur „Linzka” KV 425. Poprzedza ją typowy dla tamtego, a rzadki u Mozarta powolny wstęp. Poza tym obydwu klasyków wiedeńskich spokrewnia w tym przypadku zamaszysty Menuet, choć w odniesieniu do całości strawestuję księdza Mariana Pirożyńskiego, że była to interpretacja „estetycznie obojętna”. Do Haydna należały też dwa bisy Benjamina Appla, w tym z Paladyna Orlanda.
Lesław Czapliński