Przegląd nowości

Wszystko o Donizettim (19)

• 

Szczegóły

Opublikowano: piątek, 08, maj 2020 07:00

Marino Faliero

 

 

Kolejne z dzieł tego kompozytora, o której zapomniał świat, a które w pierwszym etapie swojej scenicznej historii przeżyło burzliwą i bogatą karierę. Prapremiera Marino Faliero miała miejsce 12 marca 1835 roku na scenie Teatru Włoskiego w Paryżu przynosząc Donizettiemu sławę, uznanie, pieniądze oraz podziw paryskich melomanów. Choć nie obyło się bez zastrzeżeń, te w większości dotyczyły libretta, któremu zarzucano „nadmiar sprzysiężeń i spisków”. Główną partię weneckiego doży śpiewał Luigi Lablache, największy ówczesny bas, obok niego wystąpili: Giulietta Grisi w partii Eleny, Giovanni Battista Rubini jako Fernando oraz Antonio Tamburini w roli Israele Bertucci’ego, co również dobrze przysłużyło się prapremierze.Warto przy okazji wspomnieć, że rok 1835 był dla opery – w wymiarze światowym i historycznym – rokiem wyjątkowym.

W styczniu głośna prapremiera Purytanów Belliniego w Teatrze Włoskim w Paryżu, świadkiem sukcesu był również Donizetti. W lutym prapremiera Żydówki Halévy’ego na scenie Wielkiej Opery Paryskiej, aria Elezara Rachelo kiedy Pan staje się z mety światowym przebojem. W grudniu w mediolańskiej La Scali prawykonanie Marii Stuardy Donizettiego.

 

 

W tym samym roku jeszcze na scenie Teatro San Carlo w Neapolu pierwsza prezentacja Łucji z Lammermoor Donizettiego, a w paryskiej Opera Comique  Le Cheval de Bronze Aubera. Z wszystkich wymienionych tytułów tylko ta ostatnie popadła w zapomnienie, pozostałe do dzisiaj utrzymują się w repertuarze. Jak widać był to zarazem dobry rok dla Gaetano Donizettiego, który zaprezentował światu trzy wielkie dzieła. Opera Marino Faliero została skomponowana – jak wspomniałem wyżej – na zamówienie paryskiego Théâtre Italien kierowanego w tym czasie przez Gioacchino Rossiniego, któremu Donizetti zawdzięczał to zlecenie.

Była to zarazem pierwsza opera Donizettiego pisana specjalnie dla „stolicy świata” jak wówczas często określano Paryż. Francuskojęzyczne libretto według tragedii Bayrona z 1820 roku oraz dramatu Casimira Delavigneza 1829 roku napisał Giovanni Emanuele Bidèra, który sprawdził się w roli librecisty kilka miesięcy wcześniej opracowując libretto do Gemma di Vergy.

 

 

Najpierw jednak Donizetti prosił o skonstruowanie libretta Felice Romaniego, ale ten – jak zwykle – nie miał czasu. Kilka lat później kompozytor odda temu miastu kolejne opery, by wymienić Les martyrs i Córkę pułku oraz Faworytę (1840), Don Pasquale i Dom Sebastien, roi de Portugal (1843). To one ugruntowały paryską i europejską sławę Donizettiego. Po paryskiej premierze Marino Falieri’ego Donizetti został zaproszony przez Ludwika Filipa na dwór królewski, gdzie nie tylko otrzymał stosowne gratulacje, ale oznajmiono mu również, że niebawem zostanie mu przyznana  Legia Honorowa (otrzymał ją rok później), a królowa Maria Amelia obdarowała kompozytora kosztownym pierścieniem z brylantami. 

Paryska prapremiera, negatywnie oceniana przez Belliniego (panowie nie pałali do siebie sympatią), okazała się na tyle ważnym wydarzeniem, że wzbudziła zainteresowanie wielu europejskich teatrów operowych. Najszybciej powstała włoska wersja libretta skonstruował ją Agostino Rufini, dzięki czemu wystawiono dzieło w Teatro Alfieri we Florencji już w 1836 roku. 

 

 

Jeszcze w tym samym roku operę wystawiono z wielkim sukcesem we florenckim Teatro della Pergola. Inscenizacja we Florencji według Donizettiego wywołała „furorę, fanatyzm i entuzjazm”. W mediolańskiej La Scali grano tę operę od 19 sierpnia 1837 roku do stycznia 1844 równe 50 razy. Do Teatro Regio w Parmie Marino Faliero trafił w 1838 roku, a na scenę weneckiego La Fenice 11 stycznia 1840 roku, wystawiono wówczas cykl dziewięciu przedstawień. W tym samym roku dzieło pojawiło się w Teatro Regio w Turynie, gdzie ponownie pojawiło się w 2006 roku. Już dwa miesiące po paryskiej prapremierze operę wystawiono w Londynie z tym samym co w Paryżu zestawem solistów.

Wiedeń pokazał Marino Faliero w 1839 roku na scenie Kärntnertortheater w niemieckiej wersji językowej. Stany Zjednoczone poznały to dzieło już w 1842 roku, pierwszym miastem gdzie operę wystawiono był Nowy Orlean, rok później zrobił to Nowy Jork, po nim Filadelfia.

 

 

Dzieło utrzymało się w repertuarze europejskich i amerykańskich teatrów do 1892 roku, po którym zostało (jak większość oper Donizettiego) odłożone na archiwalną półkę, gdzie czekało na ponowne odkrycie. Uczyniono to w 1966 roku w Bergamo na Festiwalu Donizettiego, jednak bez większego sukcesu i rozgłosu. W 2002 roku Eve Queler, prowadziła wykonanie koncertowe w Carnegie Hall w Nowym Jorku. W 2003 roku Marino Faliero pojawia się w La Fenice, co było kolejną próbą przypomnienia tej opery. Powtórzono ją w 2008 roku w Bergamo na Festiwalu Donizettiego, gdzie Marino Faliero jak już wspomniałem wystawiono już wcześniej w 1966 roku.

Tak przy okazji warto wspomnieć, że jedynym miejscem na ziemi, gdzie pamięta się i wystawia zapomniane opery Donizettiego jest festiwal jego imienia w rodzinnym Bergamo. Dla pełnego przeglądu prób przywrócenia tej opery scenom należy jeszcze wspomnieć o wykonaniach na Londyn Camden Festival  (1967) oraz w Opera Szeged (1999). Żadna jednak ze wspomnianych prób nie przyniosła przełomu, a Marino Faliero nie powrócił na stałe do operowego repertuaru. Jeżeli już pojawia się na scenie, to najczęściej jako operowa ciekawostka.

 

 

Marino Faliero przywołuje prawdziwą historię doży weneckiego wybranego w 1354 roku, który stanął na czele powstania ludowego skierowanego przeciw rządom patrycjuszy, za co został skazany przez Radę Dziesięciu na ścięcie. Jednak zanim umrze przebacza żonie jej zdradę. Oczywiście nie obyło się bez miłosnego wątku. Młody patrycjusz Michele Steno kocha – bez wzajemności – żonę doży Marino Faliero.

Odprawiony przez nią z kwitkiem oskarża ją publicznie o wiarołomstwo. Nie wie, że Elena jest zakochana w Fernando, bratanku doży…. Ciekawostką tej opery jest fakt powierzenia głównych partii niskim głosom męskim, tym razem sopran i tenor zostają zepchnięci na dalsze pozycje. Z czymś takim spotkamy się później w Dwóch Foscarich i Simone Boccanegra Giuseppe Verdiego.

 

 

Natomiast w Marino Faliero ważne miejsce zajmują tutaj wielkie sceny zbiorowe: chór rzemieślników Issa, issa, issa, chór spiskowców Siam figli della notce. Dużą popularnością cieszyły się w swoim czasie duet Faliero z Izraelem: Se pur giungi a trucidarlo z I aktu oraz duet Eleny z Fernandem Ma giungio alcun?... Tu non sai... Vivi. La mia memoria z II aktu. Podobną popularność zdobyła też urokliwa barkarola Or che in cielo z II aktu oraz wspaniała tenorowa aria śmierci Io ti veggo śpiewana przez Fernando. Na prapremierze śpiewał ją legendarny tenor Giovanni Battista Rubini. 

                                                                                        Adam Czopek