Przegląd nowości

Opera Atelier w Toronto – „Il ritorno d’Ulisse in patria”

Opublikowano: piątek, 11, maj 2018 14:11

Opera Atelier w Toronto jest jedynym kanadyjskim zespołem operowym specjalizującym się w repertuarze opery barokowej XVII i XVIII wieku. Na tej scenie wielokrotnie pojawiają się zupełnie zapominane lub zaginione opery.

Powrot Ulissesa 1

Początki Opery Atelier były bardzo skromne – kilka występów w miejscowych galeriach i muzeach. Obecnie zespół przedstawia dwie inscenizacje rocznie, prowadzi studio baletowe i dysponuje budżetem ponad trzech milionów dolarów. W ciągu ponad 30-letniej historii, Opera Atelier posiada w dorobku ponad 60 inscenizacji rzadko grywanych oper barokowych, począwszy of Orfeusza Monteverdiego (1607) do Czarodziejskiego fletu Mozarta (1791). 


W obecnym sezonie Opera Atelier wystawiła nową inscenizację opery Monteverdiego Powrót Ulissesa do ojczyzny (Il ritorno d’Ulisse in patria). Claudio Monteverdi skomponował Powrót Ulissesa około 1640 roku, na dwa lata przed osławioną Koronacją Poppei.

 

Powrot Ulissesa 2

Dzieło to w trzech aktach z prologiem uważane jest za pierwszą nowoczesną operą. Partytura Powrotu Ulissesa przynosi niezwykle bogactwo muzyki, nowe formy i środki muzyczne, o dużej sile oddziaływania, jak rozbudowane arie, arioso, duety i tercety, madrygałowe  partie zespołowe obok dawnych recytatywów. Premiera opery odbyła się w Wenecji w Teatro Santi Giovanni e Paulo w 1641 roku.

Powrot Ulissesa 3

Treść utworu oparta jest na opowieści o tułaczce Ulissesa (zlatynizowana wersja imiona Odyseusza) i o wiernej Penelopie. Autor libretta Giacomo Badoaro nawiązuje do wątków kończących poemat Homera. Centralną postacią jest Penelopa, wierna żona, która od 20 lat oczekuje na powrót męża lub wiadomość o jego śmierci. Główny bohater, Ulisses po zakończeniu wojny trojańskiej, błąka się po morzach, napotyka na różne przeszkody. Podczas swoich wędrówek spotyka też bogów, kierujących jego losem. Penelopa, jako wierna małżonka, odrzuca zamiary miłosne trójki zalotników, którzy w różny sposób starają się zdobyć jej względy. Ulisses przybywa na wybrzeże Itaki w przebraniu żebraka i wraca do pałacu, aby rywalizować z zalotnikami.


W celu uzyskania względów swojej małżonki bierze udział w konkursie, w którym należy naciągnąć łuk króla Itaki. Ulisses jako jedyny dokonał to perfekcyjnie, ujawniając w ten sposób swoją tożsamość. Wkrótce z pomocą syna Telemacha zabija konkurentów.

Powrot Ulissesa 4

W końcowej scenie mamy jeden z najpiękniejszych duetów w literaturze operowej, będący promienistym hymnem do słońca. Dzieło nie jest zbyt często wystawiane, gdyż wymaga dużej obsady – posiada około 30 partii solowych, do wykonania których wystarcza jednak tylko 14 śpiewaków. Artyści wykonują czasami po dwie lub trzy partie. 


Przez długi czas partytura Powrotu Ulissesa była niekompletna i trwały dyskusje w środowisku muzykologów odnośnie autentyczności dzieła. Pod koniec 19. wieku znaleziono anonimową wersję partytury w Nationalbibliotek w Wiedniu. Została ona opublikowana przez Roberta Haasa w 1922 roku i większość wykonań tego dzieła opiera się na tej edycji.

Powrot Ulissesa 5

Zadania inscenizacyjne w zespole Opery Atelier są podzielone. Marshal Pynkovski zajmuje się reżyserią, Jeanette Zingg jest odpowiedzialna za choreografię, zaś Gerard Gauci projektuje część  scenograficzną przedstawienia. Reżyser Powrotu Ulissesa Marshal Pynkovsky wykorzystał w nim wszystkie elementy ruchu opery barokowej. Wielokrotnie ustawiał śpiewaków w zastygłych pozach, znanych z wielu rycin i obrazów tej epoki.

Powrot Ulissesa 6

Sceny baletowe, będące ważnym elementem opery barokowej zostały wykonane po mistrzowsku przez adeptów Studia Baletowego przy Operze Atelier. Choreografia autorstwa Jeannette Zingg z pietyzmem i stylowo nawiązywała do barokowych tańców dworskich. Zwłaszcza końcowy taniec karuzelowy wywołał ogromny entuzjazm publiczności. Dzięki scenografii autorstwa Gerarda Gauci, regularnego współpracownika zespołu, przedstawienia Opery Atelier charakteryzują się pięknymi efektami wizualnymi. Gauci specjalizuje się w technice trompe l’oeil (malarstwo iluzjonistyczne), w której dekoracje malowane na płaskich kanwach dają iluzję perspektywy i trójwymiarowości. Pozwala to na oszczędność miejsca na scenie i szybką zmianę dekoracji.


Zmiana scenografii następowała wręcz w tempie filmowym. Kostiumy autorstwa Michaela Legouffe zachwycały barwą i stylem, uświadamiając widzowi smak i piękno tamtej epoki. Kolory i kształty dekoracji wspaniale eksponowała gra świateł autorstwa Michelle Ramsay.

Powrot Ulissesa 7

Partię tytułową powierzono Krešimirowi Špicerowi, chorwackiemu tenorowi, który w przeszłości wielokrotnie gościł na scenie Opery Atelier. Obdarzony silnym, czystym tenorowym głosem o miodowej barwie, świetną fizyczną sylwetką i sceniczną osobowością doskonale dawał sobie radę z tą muzycznie skomplikowaną partią. Jego aktorska interpretacja pokazuje Ulissesa jako zaprawionego wojownika, którego jednak nękają niepokoje, będąc niepewnym jak go przyjmie małżonka niewidziana od 20 lat.


Partię Penelopy zaśpiewała Mirelle Lebel, kanadyjski mezzosopran o imponującej technice wokalnej i zaangażowaniu aktorskim.  Śpiewaczka po mistrzowsku ukazała kłębowisko targających nią emocji i nastroje oczekującej kobiety, będącej w ciągłej niepewności. 

Powrot Ulissesa 8

W pamięci szczególnie utkwiła mi aria Dimisera Regina, w której zabrzmiała niezwykła nuta żałości. Rolę Telemacha, syna Ulissesa, powierzono młodemu tenorowi Christopherowi Ennsowi. Nagle pojawienie się Ulissesa było dla niego szokiem, który wkrótce przeistacza się w nieopisaną radość. Wysoki poziom wokalny prezentowali przedstawiciele bogów: Jowisz (Kevin Skelton), Neptun (Stephen Hegedus), Minerwa (Meghan Lindsay) i Fortuna (Carla Huhtanen).


Świetnie wypadł debiut Isaiaha Bella, młodego tenora kanadyjskiego, w roli Eurimaco. Szczególnie końcowa scena jego flirtu z boginią Fortuną wywołała entuzjastyczną reakcję widowni. Kierownictwo muzyczne opery Il Retorno sprawował znany kanadyjski dyrygent David Fallis, specjalista od muzyki barokowej. Dyrygował on znakomitym zespołem Tafelmusik Baroque Orchestra, grającym na dawnych instrumentach, po mistrzowsku balansując sceny solowe, baletowe i choralne.

Powrot Ulissesa 9

Spektakle Opery Atelier mają miejsce w odrestaurowanym, historycznym (wybudowany w 1913 roku jako teatr wodewilowy) budynku Elgin Theatre w Toronto, dysponującym około 2000 miejsc o doskonalej akustyce. Zwisające z sufitu kryształowe żyrandole, czerwone plusze, liczne złote ozdoby na ścianach i suficie, mosiężne, wypolerowane balustrady stanowią właściwe tło dla barokowych arcydzieł.

 Powrot Ulissesa 10

Opera Atelier ma na koncie liczne występy zagraniczne, między innymi w Japonii, Singapurze, Korei Południowej oraz w wielu miastach europejskich. Co dwa lata wystawia arcydzieła francuskiego baroku na scenie przepięknego, historycznego Teatru Królewskiego na Wersalu.

W tym roku dodatkowo zespół artystyczny Opery Atelier został zaproszony do realizacji zapomnianej opery Rossiniego Ricciardo e Zoraide podczas Festiwalu w Pesaro. Jest to miejsce urodzenia tego znakomitego kompozytora i od 1980 roku w sierpniu odbywa się tam prestiżowy Festiwal poświecony dorobkowi tego kompozytora. 

                                                              Kazik Jędrzejczak