Przegląd nowości

Wszystko o Vincenzo Bellinim (9)

Opublikowano: piątek, 10, kwiecień 2020 07:00

 Dzieje Normy w Polsce

Dzieje Normy Vincenzo Belliniego w Polsce nie są z pewnością tak bogate jak dzieje sceniczne oper Verdiego, Pucciniego czy romantycznych dzieł Wagnera. Zwłaszcza opery tego ostatniego twórcy cieszyły się u nas, w pierwszej połowie XX wieku, wyjątkowym powodzeniem.

Jan Quattrini

Ale też przyznać należy, ze Norma nigdy i nigdzie nie zbliżyła się popularnością do Rigoletta czy Traviaty Verdiego albo Madama Butterfly i Cyganerii Pucciniego, czy Carmen Bizeta albo Lohengrina Wagnera. Mimo to jej historia na polskich scenach wcale nie jest tak uboga, jak na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać.


Pierwszy raz na polskich scenach pojawiła się Norma już 27 grudnia 1834 roku w Teatrze hrabiego Skarbka we Lwowie. Przedstawienie, i to zaledwie pięć lat po prapremierze w mediolańskiej La Scali, w oryginalnej wersji językowej wystawił zespół „Teatru niemieckiego”, co okazało się pamiętnym wydarzeniem. Poznań poznał tę operę 5 maja 1837 roku. W tym samym roku wystawiono Normę w Wilnie w języku niemieckim.

Paulina Rivoli

W Gdańsku pojawiła się Norma w 1838 roku, a  Bydgoszczy w 1846 roku, w obu przypadkach wystawiły ją niemieckie wędrowne zespoły operowe. Premiera warszawska miała miejsce 15 sierpnia 1843 roku na scenie Teatru Wielkiego w Warszawie. Wystawiła ją, w oryginalnej wersji językowej, wędrowna trupa włoskich śpiewaków zwana przez warszawską prasę „Operą włoską”.


Pierwszą obsadę stanowili: Assandri (Norma), Bauman (Adalgisa), Montresor (Sewer), de la Torre (Oroveso). Dyrygował najprawdopodobniej Jan Quattrini, który właśnie z tą grupą artystów przyjechał do Warszawy związując się na wiele lat ze stołecznym Teatrem Wielkim.

Julian Dobrski,Ludwika Rywacka

W 1852 roku został jego dyrektorem. Wystawił w Warszawie ponad sto oper. Jemu zawdzięczamy prapremierę czteroaktowej Halki Moniuszki oraz większość polskich premier oper Verdiego. 16 grudnia 1843 roku następuje zmiana w obsadzie Normę śpiewa Ronsi, partię Adalgisy przejmuje pierwsza polska śpiewaczka Ludwika Rywacka, Orovesa Villa Bassi, Montresor nadal śpiewał partię Sewera (Polliona). Prasa skrupulatnie odnotowała, że do sierpnia do grudnia wystawiono Normę dziesięć razy.


8 maja 1845 roku Teatr Wielki w Warszawie wystawia Normę ponownie, ale już w polskiej wersji językowej, w przekładzie Jana Seweryna Jasińskiego. Tym razem obsadę stanowią wyłącznie polscy artyści: Ludwika Rywacka – Norma, Paulina Rivoli – Adalgisa, Julian Dobrski – Sewer i Wilhelm Troszel – Oroveso. Dyrygował Jan Quattrini.

Teresa Arkel,Dalibor,1886 1

Ta inscenizacja utrzymała się w repertuarze do grudnia 1857 roku, osiągając liczbę 58 przedstawień. Oczywiście w obsadzie zachodziły zmiany. W 1850 roku w partii Normy podziwiano Kornelię Holossy, a w 1852 roku Eleonorę Repka (Buszek). Partię tytułowej kapłanki śpiewają też: sprowadzona z Włoch Marie Spezia (1853) i z Francji de la Grande (1854).


W grudniu 1857 roku zjeżdża do Warszawy na gościnne występy słynna Paulina Viardot-Garcia, zaśpiewała dwie partie: Rozyny w Cyruliku sewilskim i tytułowej Normy. „...Zawładnęła słuchaczami głęboką znajomością sztuki i doskonałą grą dramatyczną, to opisać niełatwo, to trzeba słyszeć i widzieć” – pisał „Kurier Warszawski”.

Irena Bohuss-Hellerowa

Ponadto w roli Sewera obok Juliana Dobrskiego występowali: Jan Szczepkowski (1847), Franco Ciaffei (1853-1854) i Antonio Mazzi (1857). W grudniu 1846 roku w partii Adalgisy debiutowała w Warszawie Waleria Trzcińska, po niej objęły partię Eleonora Buszek, wcześniej podziwiana jako Norma (1853 i 1854) oraz Kornelia Quattrini (1857). W lipcu 1852 roku partię Orovesa, po Aleksandrze  Kossorotowie, przejmuje Władysław Miller, późniejszy solista nie tylko mediolańskiej La Scali, ale też wielu europejskich scen operowych.


Premiera kolejnej inscenizacji Normy w Teatrze Wielkim w Warszawie odbyła się 26 stycznia 1870 roku Główne partie śpiewali: Charlotta Marchisio – Norma, Barbara Marchisio – Adalgisa, De Azula Tommaso – Pollione oraz Matteo de la Torre – Oroveso, dyrygował Jan Quattrini. Ta Norma utrzymała się w repertuarze do 1903 roku. Od 26 lutego 1871 roku przy pulpicie dyrygenckim Jana Quattriniego zastąpił Cesare Trombini, który trzy lata później został dyrektorem warszawskiego Teatru Wielkiego.

Norma,Wilno 82-4176

Oczywiście każdego roku w obsadzie pojawiało się grono nowych wykonawców. Partię tytułową śpiewały między innymi: Bronisława Dowiakowska (luty 1871, listopad 1875, sierpień 1884), Teodozja Friderici-Jakowicka (sierpień 1871, grudzień 1876, sierpień 1877, październik 1878),  Ludwika Miller-Czechowska (styczeń 1872), Marie Mariani (grudzień 1873), Karolina de Cespeda (styczeń 1876), T. Singer (styczeń 1881), Maria Prylińska (wrzesień 1881), M. Sittowa (1882), Maria Ossorio-Dobiecka (lipiec 1884) i Zofia Brajnin (lipiec 1885).

Norma,Lodz

Równie bogaty jest wykaz śpiewaczek w partii Adalgisy: Maria Wojakowska (lata 1871-1875, 1883-1884), E. Mecocci (1873), Damerini (1876), Wilhelmina Lewicka (1875, 1882). Partię Sewera (Polliona) śpiewali m.in. Franciszek Cieślewski, Tadeusz Niedźwiecki, Julian Zakrzewski. 27 maja 1903 roku rozpoczęła się, ostatnia przed kilkudziesięcioletnią przerwą, seria przedstawień Normy na scenie Teatru Wielkiego w Warszawie. 


Obsada: Ida de Frate – Norma, Ferrari Virginia Pozzi – Adalgisa, Cosentino – Sewer, Aristodemo Sillich – Oroveso. Dyrygował Vittorio Podesti. Druga połowa XIX wieku to również okres sukcesów Normy na scenie Opery Lwowskiej, gdzie dzieła Belliniego cieszyły się szczególną popularnością. Jedną z pierwszych premier  powołanej do życia w 1872 roku Opery Lwowskiej  była właśnie Norma, która od tego momentu aż do 1883 roku pojawia się przynajmniej kilka razy w każdym sezonie (z wyjątkiem sezonu 1882/1883).

Norma,Warszawa 144-367

Później wystawiono Normę w sezonie 1890/1891 i 1891/1892 za dyrekcji Mieczysława Schmitta. Dwukrotnie wystawiał tę operę Ludwik Heller, najpierw w sezonie 1898/1899, później 1913/1914, w tej ostatniej premierze partię Normy śpiewała Janina Korolewicz-Waydowa, Adalgisy – Irena Bohuss-Hellerowa.

Norma,Warszawa 144-1371

Ponadto lwowska publiczność mogła podziwiać w roli tytułowej kapłanki Teresę Arklową, która w styczniu 1892 roku śpiewa tę partię w sześciu przedstawieniach na scenie mediolańskiej La Scali. Wcześniej, w 1872 roku, zachwycali się lwowianie kunsztem Teodozji Friderici-Jakowickiej, która zyskała wyjątkowe uznanie jako Norma. Poznańskie tradycje wykonawcze Normy Belliniego są więcej niż skromne! 5 maja 1837 roku wystawiono ją na scenie Teatru Miejskiego kierowanego przez Ernsta Vogta, partię tytułową śpiewała M. Lehmann, przedstawienia powtórzono 7 i 12 maja. 


Dziesięć lat później, latem 1846 roku, poznańscy melomani mogli podziwiać w partii Normy sławną Wilhelminę Schröder-Devrient. Trzecia premiera miała miejsce 16 maja 1853 roku za dyrekcji Franza Wallnera, przedstawienie powtórzono 25 października. Dwa lata później, na przełomie września i października 1855 roku, odnotowano kolejne przedstawienie.

Norma,Poznan 266-17

Ostatnia premiera Normy w Poznaniu odbyła się 27 listopada 1870 roku. Wszystkie przedstawienia zrealizowały niemieckie zespoły operowe. W czasach nam bliższych Teatr Wielki w Poznaniu wystawił Normę dopiero 29 grudnia 2002 roku. Inscenizacja była dziełem Marii Sartowej, dyrygował Mieczysław Nowakowski. W głównych partiach wystąpili Barbara Kubiak (Norma), Katarzyna Hołysz (Adalgisa) i Sylwester Kostecki (Pollione).

Norma,Krakow 342-45

Pierwsza premiera po II wojnie światowej odbyła się 6 października 1973 roku w Operze Śląskiej w Bytomiu. Zrealizował ją zespół: Napoleon Siess – kierownictwo muzyczne, Mieczysław Daszewski – reżyseria, Wiesław Lange – scenografia, Józef Szulc i Krystyna Świder – kierownictwo chóru. Premierową obsadę stanowili Ewa Karaśkiewicz – Norma, Stanisława Marciniak-Gowarzewska – Adalgisa, Henryk Kosmowski – Pollione, Eugeniusz Kuszyk – Oroveso, Jan Ballarin – Flawiusz, Joanna Faber – Klotylda. 


Inscenizacja miała 44 przedstawienia. W grudniu 1977 dokonano wznowienia z tym, że partię Normy powierzono Stanisławie Marciniak. 16 kwietnia 1983 roku ma miejsce premiera Normy w Teatrze Wielkim w Łodzi. Inscenizację zrealizowała Alicja Dankowska.

Ewa Karaskiewicz

Projekty dekoracji przygotowała Janina Jarosiewicz, kostiumów Teresa Działak. Ruch sceniczny opracował Zygmunt Kamiński. Kierownictwo muzyczne sprawował Tadeusz Kozłowski, a chór przygotował Henryk Karpiński. W premierowym wieczorze główne partie śpiewali: Teresa May-Czyżowska – Norma, Ryszarda Racewicz – Adalgisa, Józef Przestrzelski – Pollione, Zdzisław Krzywicki – Oroveso.


Prezentowano polską wersję językową w przekładzie Henryka Krzeczkowskiego i Michała Sprusińskiego. Po blisko dziewięćdziesięcioletniej przerwie 15 lutego 1992 roku Norma wraca na scenę Teatru Wielkiego w Warszawie.

Teresa May-Czyzowska

Wysoko ocenioną premierę przygotowali: José Maria Florêncio Junior – kierownictwo muzyczne, Fedora Barbieri – reżyseria i kierownictwo wokalne, Franco Barlozzetti – współpraca reżyserska, Andrzej Majewski – scenografia, Bogdan Gola – kierownictwo chóru. W premierowej obsadzie wystąpili: Monika Chabros – Norma, Joanna Cortés – Adalgisa, Sylwester Kostecki – Pollione, Romuald Tesarowicz – Oroveso, Anna Malewicz-Madey – Clotilde, Tomasz Madey – Flavio. 


Sensacją drugiej premiery był debiutancki występ Hasmik Papian, która śpiewaną w Warszawie partią Normy rozpoczęła międzynarodową karierę. „W stosunku do poziomu przedstawień Teatru Wielkiego z ostatnich sezonów premiera Normy stała się na pewno ogromnym sukcesem: zespół Teatru Wielkiego przeszedł tu niejako sam siebie” – napisał w „Ruchu Muzycznym” Józef Kański.

Monika Chabros 144-952

 „Duże brawa wywołała srebrzysto-jasnobłękitna scenografia, której centralnym punktem był święty dąb Druidów umieszczony jakby w środku Coloseum na końcu przemieniający się w płonący stos” – donosiła na łamach „Gazety Wyborczej” Dorota Szwarcman. Jednak nie było to pierwsze, w powojennych dziejach Teatru Wielkiego w Warszawie, przedstawienie Normy. 


W styczniu 1988 roku zaprezentował to dzieło, w litewskiej wersji językowej, występujący gościnnie Teatr Opery i Baletu z Wilna. Obsadę stanowili: Irena Milkeviciute – Norma, Nijoła Ambrazaityte – Adalgisa, Bronius Tamasauskas – Pollione, Władimir Prudnikow – Oroveso.

Cortes,Papian 262-31

Dyrygował Vytautus Virzonis. Józef Kański napisał w recenzji, że Irena Milkeviciute i Nijola Ambrazaityte „… kreujące partie Normy i Adalgisy godne były stanąć na każdej z wielkich operowych scen na świecie”. Ostatni raz na scenie teatru Wielkiego – Opery Narodowej pojawiła się Norma 2 lutego 2017 roku w formie wykonanie koncertowego. Jego bohaterami byli: Edita Gruberowa (Norma), Agnieszka Rehlis (Adalgisa), Arnold Rutkowski (Pollione). Dyrygował Andriy Yurkevych. 


Sukcesem zespołu wykonawców zakończyła się przygotowana, na zakończenie sezonu 2001/2002 koncertowa wersja tego dzieła, przez Operę Bałtycką w Gdańsku. Premiera, pod muzycznym kierownictwem Krzysztofa Słowińskiego, odbyła się 29 czerwca 2002.

Barbara Kubiak 342-42

Obsadę stanowili: Agnieszka Wolska – Norma, Urszula Kryger – Adalgisa, Paweł Skałuba – Pollione, Józef Frakstein – Oroveso.  Ostatnią realizację Normy na naszych scenach przygotowała Opera Krakowska – premiera 5 października 2003 roku. Reżyseria Matthias Remus, kierownictwo muzyczne Lucas Beikircher. Obsadę głównych partii stanowili Barbara Kubiak (Norma), Joanna Podlewska (Adalgisa) oraz Wasyl Grocholski (Pollione).

                                                                                         Adam Czopek