Przegląd nowości

Premiera „Eugeniusza Oniegina” w Teatrze Wielkim w Łodzi

Szczegóły

Opublikowano: piątek, 28, październik 2016 17:17

Słuchacz poznaje Oniegina pełnego afektowanych emocji, jakby „wybudzonego” z marazmu, potem cierpiącego. Wszystko to znajduje odzwierciedlenie w muzyce. W pierwszych dwóch aktach dramaturgiczna funkcja portretu Oniegina wiąże się z następującym celem: skontrastowanie jego osoby z postaciami Leńskiego i Tatiany. Dopiero w akcie trzecim Oniegin znajduje się na pierwszym planie, stając się bez wątpienia pełnoprawnym tytułowym bohaterem opery. Początkowe frazy Oniegina brzmią lakonicznie i spokojnie. Oniegin, trwający w swojej pozie mizantropa, wydaje się być obcym, jakby „nie na miejscu”. Muzyczny portret Oniegina dynamicznie rozwija się w momencie, kiedy przybywa on do Tatiany po tym, jak otrzymał od niej list (obraz trzeci). Cała ta scena jest zaprzeczeniem „operowości”, wymyka się ze schematu operowych duetów pełnych patosu i pokazowej melodramatyczności. Przed Tatianą Onieginowi nie pozostaje nic innego, jak być sobą i otwarcie powiedzieć bolesną dla dziewczyny prawdę. Aby to zilustrować Czajkowski posługuje się spokojną muzyką, pełną prostych, za to wyrazistych brzmień.

Monolog tytułowego bohatera składa się z trzech części. Recytatyw Вы мне писали / Pani pisała do mnie stanowi część pierwszą monologu tytułowego bohatera. Oniegin wydaje się być opanowany, pełen uprzejmości i szczerości. Ma to swoje odzwierciedlenie w zapisie muzycznym jego słów: w recytatywie kompozytor, zapisując tekst za pomocą równych wartości, stosuje naturalną, swobodną prozodię mowy, zgodną zresztą w pełni z Puszkinowskim wierszem. Dzięki temu uzyskuje się spokój i charakterystyczną płynność wypowiedzi Oniegina, który prosi Tatianę, by ta wysłuchała jego „spowiedzi” (Примите жисповедь мою: cебя на суд вам отдаю / Przyjm pani spowiedź mą w ofierze i osądź mnie: chcę mówić szczerze). Rozwinięciem recytatywu jest środkowa część monologu o charakterze aryjnym w umiarkowanym tempie, w której zauważalne są związki melodyczne z muzycznymi tematami Tatiany; zdecydowanym kontrastem w stosunku do niej jest ostatnia część (od słów: Мечтам и годам нет возврата / Sny nie wracają ani lata). W tym najbardziej emocjonalnym fragmencie monologu Oniegin w sposób bezpośredni i szczery odsłania swoje odczucia i zamierzenia, wyznając Tatianie, że wszystko, co może jej zaoferować, to miłość brata (Я вас люблю любовью брата / Ja kocham panią sercem brata).

W kolejnych obrazach (czwarty i piąty w akcie drugim) Oniegin jest prezentowany jako cyniczny i zdegustowany uczestnik prowincjonalnego balu, podczas którego jego zachowanie prowokuje wyzwanie na pojedynek z Leńskim. Właściwie na pierwszym planie muzycznym znajduje się tu Leński.

Ważniejszym zaś dla muzycznego rozwoju portretu Oniegina wydaje się być akt trzeci. Styl i ton wypowiedzi Oniegina w obrazie szóstym wnoszą dużo nowych informacji do charakterystyki tej postaci. W słowach bohatera pobrzmiewa nieokreślona tęsknota, dekadencki splin, nastrój zniechęcenia, przygnębienia, melancholii. Potwierdza to arioso Oniegina, które śpiewa, obserwując gości tańczących poloneza na balu w Petersburgu, gdzie niebawem ponownie spotyka Tatianę. Krótki monolog Oniegina prezentuje go jako człowieka zrezygnowanego – on sam przyznaje, że nie ma celu, do którego by dążył; w podtekście odczytać można także pretensje do samego siebie o to, że zabił przyjaciela. 

• « poprz.
• nast. »